جامعه تنها ومنزوی چاره‌ای جز غرق‌شدن در فضای مجازی ندارد

رضوان شاه‌آبادی – گروه اجتماعی
با سرعت دیوانه واری روی صفحه تلفن همراها‌ش ضربه میزد و بعد از چند ثانیه بلند فریاد میزد: ایول زدمش هوراااا اصلا رو دست من نیست تو این بازی و دوباره شروع می‌کند به ضربه زدن روی صفحه…
مادرش با تاسف سری تکان داد و روبه من گفت: از صبح که بیدار میشه تا آخر شب سرش تو گوشیه حتی گاهی غذا هم نمیخوره
کنجکاو شدم که بازی را از او یاد بگیرم. بعد از اینکه چند بار صدایش کردم بالاخره پس از پایان رساندن آن مرحله از بازی به من نگاه کرد از او خواستم بازی را به من یاد دهد. خندید و گفت: رو گوشی من چیزی یاد نمیگیری من مرحله‌های بالا هستم. گوشیتو بده برات نصب کنم.
بعد از نصب بازی شروع کرد به توضیح دادن و خب باید اعتراف کنم بازی جذابی بود…
این روز ها مادرو پدرهای زیادی میبینیم که کلافه وگاهی خشمگین میپرسند: چه کنم که از وابستگی فرزندم به تلفن همراه‌اش کم شود ؟
همین سوال مرا به دفتر کار یک روانشناس متخصص در حوزه کودک و نوجوان می کشاند.
اولین چیزی که با ورود به دفتر کار دکتر دریافت کردم یک لبخند گرم و صمیمی بود گویا قراربود اینجا حرف‌های تازهای بشنوم.
دکتر بهروز فریدمرندی بازی های رایانه ای راهمچنان مفهوم تازه ای می داند که نه تنها کودکان بلکه نوجوانان وبزرگسال را درگیر خود کرده و پا به پای یک اعتیاد فعال عمل میکند. وابستگی کودکان به تلفن همراه بیشتر به واسطه بازی های رایانه ای است ولی این نرم افزارهای پیام رسان هستند که نوجوانان را به تلفن همراه وابسته می‌کنند.
این روانشناس نقطه مشترک این موضوع را «تعامل» می‌داند و می افزاید: انسان موجودی اجتماعی است. نیاز دارد با دیگران ارتباط بگیرد. حالا این به ما بستگی دارد این مسئله را یک تهدید یا یک فرصت بدانیم.
وی ادامه می‌دهد: باید دست کشید از نگاه های کلیشه ای که بازی رایانه ای خوب است یا بد؟ بازی ها رایانه ای لزوما منفی و آسیب زننده نیست . به عنوان مثال بر اساس یک پژوهش که روی ۳۳۰ جراح انجام شده جراحانی که در هفته بیش از ۳۰ساعت بازی رایانه ای میکردند ۳۷% درصد خطا کمتر و۲۷%سرعت عمل بیشتر در کار داشتند .همچنین۳۳% در بخیه زدن موفق تر عمل کردند. همچنین برای یادگیری خلبانی ابتدا از شبیه سازی به وسیله رایانه (در واقع بازی) استفاده میکنند. یک بازی چقدر در منابع ،امکانات و انرژی ما صرفه جویی میکند و یا در پیشرفت یک علم تخصصی و پیچیده تاثیر گذار است.
فریدمرندی یادآور می‌شود: مراجعینی دارم که انگشت اتهام را صرفا به سمت کودکان میگیرند. اماهمان طور که پیش تر گفتیم انسان موجودی است اجتماعی ،نیاز به تعامل و ارتباط با دیگران دارد.کودکان به واسطه تک فرزندی ،نداشتن دوست، عدم ارتباط کافی با والدین و تنهایی، خلائی که در وجودشان ایجاد میشود را با تلفن‌های همراهشان پرمیکنند.
وی یکی از ویژگی های بازی های رایانه‌ای را طرح معما و یا آموزشی برشمرد و عنوان داشت: این فرصت خوبی است که در قالب بازی به بچه ها آموزش بدهیم. همچنین این امر تاثیر گذار تر است. فرد در یک بازی پیچیده هر یک دقیقه سی تا صد پاسخ میدهد. چون بازی ها به صورت مرحله ای است قدرت تخیل ، تصویر سازی ،چرخش ذهن وهماهنگی چشم با دست افزایش پیدا میکند. همچنین از پریشانی افکار جلوگیری میکند.
این متخصص روانشناسی کودک به مراجعه کننده نوجوانی که در تابستان روزی بیش از ده ساعت مشغول بازی بود و اخیرا به او مراجعه کرده اشاره می کند و می‌گوید: در اینجا بایک نوع اعتیاد رو به رو هستیم. اما خود ما چقدر با نوجوان تعامل داشته‌ایم؟ متاسفانه مسئولیت پذیری فضیلت گم شده زمانه ما است. والدین نمی‌خواهند از خود بپرسند من چه کردم؟ و سهم خودرا در این مسئله نادیده میگیرند. وقتی که ما وقت نمیگذاریم چرا نباید آنها به سمت ساده ترین وسیله سرگرمی بروند طبیعی است که خلاء های خود را با تلفن‌های همراهشان پر کنند.
وی در مورد نگرانی های مربوط به مسائل فرهنگی می‌گوید: معمولا ۹۰ تا ۹۵ درصد بازی‌ها تولید کشور های دیگر هستند در نتیجه حامل فرهنگ کشور صادر کننده. چیزی که به عنوان دشمن در این بازی ها ساخته و تلقی می‌شود ممکن است فرهنگ، هویت و دین کشور مقصد باشد که از نگاه سازندگان دشمن است. تکنولوژی به سرعت در حال پیش رفت است و متاسفانه کشورما در کانال طراحی و ساخت بازی های رایانه ای کند حرکت میکند.
فریدمرندی تاکید دارد: اگر بازی های رایانه ای در هفته چند جلسه و به مدت یک ساعت درکنار خانواده بازی شودآسیب زننده نیست. در واقع اگر خانواده همراه بچه درگیر بازی شود باعث تعامل میشود وهمچنین والدین میتوانند انتخاب بازی و زمان بازی را مدیریت کنند و حتی محیط بازی را دسته جمعی کنند .
وی می‌افزاید: بازی باید یکی از گزینه های سرگرمی بچه‌ها باشد نه تنها گزینه سرگرمی آنها. بازی ساده ای شبیه آب بازی، کف بازی، گل بازی گردش در طبیعت، بازی ها دسته جمعی ایرانی … میتواند گزینه های خوبی باشد.
این روانشناس تاکید می‌کند: ما به شدت نیاز داریم که بچه‌ها ارتباط گرفتن ،کار گروهی وجرات ورزی را یاد بگیرند. بازی های ایرانی وجمعی میتواند آموزش های اجتماعی را رقم بزند، چرا که افراد رو به روی هم قرار می‌گیرند و ارتباط برقرار میکنند . جرات ورزی در گروه به وجود می‌آید وقتی هر فرد سر جای خودش قرار میگیرد و از حق خودش دفاع میکند بدون اینکه به کسی توهین کند.
وی در خصوص وابستگی ها به شبکه های مجازی توضیح می‌دهد: در زمانه ای که آدم ها به شدت تنها هستند قسمتی از جذابیت تلفن های همراه برای نوجوانان ما چت و نرم افزارهای پیام رسان است. گروه های فضای مجازی نوجوانان را به سمت خود می‌کشد. وقتی که افراد مهارت های ارتباط اجتماعی نداشته باشند متوسل به فضای مجازی ،اسامی و قالب جعلی میشوند.حرف هایی که میزنیم مسولیتش را بر عهد نمی‌گیریم چون مسئولیت پذیری را یاد نگرفته ایم . در همین گروه ها می توانیم بهم ضربه بزنیم اما مسولیتش را بر عهده نگیریم. جامعه تنها ومنزوی چاره ای جز اینکه غرق فضای مجازی شود ندارد.
فریدمرندی دولت و حکومت را درسطح کلان تر از پدر ومادرها مسئول می داند و تاکید دارد: دولت می‌تواند برای نوجوانان سرگرمی ایجاد کند. سرگرمی مناسب با سنین خاص. نوجوانی سن هویت یابی است و هویت یابی در جمع اتفاق میافتد. آیا ما این امکان را برای نوجوانان ایجاد کرده‌ایم؟ آیا گروه های هنری، ورزشی و فرهنگی ما باهم تعامل کنند؟گروه هایی که نوجوانان بتوانند به تنهایی در آن گروه ها عضو شوند و باهم در کشف دنیای اطرافشان مشارکت کنند. وقتی که ما چنین فضایی نداریم چگونه می‌خواهیم نوجوانان به فضای مجازی پناهنده نشوند؟
وی به نکته قابل تامل دیگری اشاره می‌کند و می گوید: ما با ممنوع و محدود کردن تعامل جنسیتی در جامعه و عدم ارائه راهکار مناسب این تعامل آتش تنهایی را شعله ور تر کرده‌ایم و کمکی به پرورش اخلاقمند آدم‌ها نکرده‌ایم. آدم‌ها را به سمت پنهان و زیر زمینی شدن برده‌ایم. درواقع انگشت اتهام باید به سمت جامعه وخانواده باشد.
وقتی که از دفتر کار دکتربیرون رفتم با خود فکر کردم که سهم من از وابستگی خواهر وبرادر کوچکترم به تلفن همراه اش چقدر است؟ چند بار شریک بازی هایش شده‌ام ؟ چند بار هم بازیش شده‌ام؟