مقاله -آزاده الماسی پور- کارشناس ارشد پژوهش صنایع دستی
با توجه به منابع مکتوب در زمینه هنرهای سنتی کرمانشاه نمدمالی به عنوان یکی از صنایع دستی بومی کرمانشاه در گذشته از رونق خوبی برخوردار بوده است، اما امروزه جایگاه خود را از دست داده و شغلی پرزحمت تلقی میشود.
از نمد کرمانشاه در قالب سنتی آن نمیتوان انتظار رونق و ماندگاری داشت زیرا مورد پسند جامعه امروزی نیست. هدفِ این پژوهش جلوگیری از فراموشی نمدمالی کرمانشاه از طریق شناخت آسیبها و تلاش برای بازشکوفایی آن است.
این محصول به دلیل وجود پشم فراوان و مرغوب در کرمانشاه، در گذشته از ارزش و اهمیت ویژهای برخوردار بوده است. اما امروزه به دلایل مختلف جایگاه باشکوه خود را در این شهرستان از دست داده و در زمرة صنایع دستی رو به فراموشی قرار گرفته است. این پژوهش به دنبال یافتن دلایل ضعف نمدمالی درکرمانشاه و جستجوی راه حلهایی برای احیای آن است.که با هدف شکوفایی مجدد نمدمالی و ضرورت حفظ میراث ملی و ایجاد اشتغال درکرمانشاه انجام شده است.
نتایج تحقیق نشان میدهد نبود استانداردهای لازم، حمایت نکردن بخش دولتی، نبود امکانات آموزشی جهت ارتقاء تولید و ماندگاری نمد و روشهای نامناسب تولید نمد از دلایل کم رونقی نمدمالی در کرمانشاه است.
استانداردسازی و به روز کردن تولید نمد، بهرهمندی نمدمالان از بیمه و وام، آموزش نمدمالان فعلی و جوانان علاقمند با روشهای نوین،برگزاری کلاسهای آموزش نمدمالی در مراکز فنی و حرفهای، شناخت قابلیتهای نمد و توجه به سلیقه و نیاز زندگی امروزی با استفاده از تجربیات سایر نقاط ایران و جهان، و بازاریابی مناسب برای صادرات آن به ویژه به عراق، که خواهان محصولات با اندازههای کوچک در این زمینه هستند، می تواند به رونق دوبارة نمدمالی کرمانشاه بینجامد.
در دهه ۴۰ در محله چاله حسنخان كه بازار و محل فعاليت اصلي نمدمالان آنجا بود، ۵۵ نمدمال و ۸ كلاهمال به اين كار مشغول بودند. اين حرفه در دهههاي۷۰ و ۸۰ از رونق گذشته خود فاصله گرفت، به طوريكه به جز در چند روستا، فعاليت خاصي در اين زمينه وجود نداشت. اما اين آمار در مقايسه با ظرفيتها و توانمنديهاي کرمانشاه در خصوص توليد انبوه و متناسب با قابليتهاي خود آمار مناسبي نيست.
طبق بررسیهای به عمل آمده در حال حاضر تعداد سه کارگاه نمدمالی در سطح شهر کرمانشاه فعال است. در هر یک از این کارگاهها یک نفر نمدمال مشغول به کار است. با توجه به سختی کار تمامی هنرمندان نمدمال «مرد» بوده و طبق آنچه که از مصاحبهی حضوری با آنان دریافت گردید هیچیک از نمدمالان آموزش برنامهریزی شده و سازماندهی از طرف بخش دولتی نداشتهاند. این هنرمندان به صورت تجربی و براساس فرهنگ پدر پیشگی این حرفه را یاد گرفتهاند.
وجود مشکلات و معایب فراوان در زمینه کاربری مواد اولیه، ابزار و وسایل نمدمالی، بیماریهای ناشی از نمدمالی و نبود امکانات و حمایت بخشدولتی از عوامل آسیبزا در نمدمالی کرمانشاه محسوب میشوند
از تعداد سه نمدمال کرمانشاه تنها یک نفر از آنها تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی است. نبود پوشش بیمهای برای نمدمالان سبب عدم اطمینان شغلی آنان و در نتیجه بیرغبتی به ادامه کار نمدمالی شده است.
استاندارد نبودن نمد کرمانشاه سبب پایین آمدن کیفیت نمد و در نتیجه بیرونقی بازار آن شده است.
از مهمترین و ارجحترین راهکارهای احیاء نمدکرمانشاه استانداردسازی آن است که در صورت تحقق اطمینان به محصولات نمدی استان بیشتر و باعث رونق آن خواهد شد.
استانداردسازی نمد و نمدمالی در کرمانشاه سبب افزایش و بهبود ارزش هنری و کیفیت محصولات نمدی، جلوگیری از تولید، صدور و فروش کالاهای نامرغوب، بهبود روشهای تولید و افزایش کارایی نمد و در نهایت حفظ حقوق مصرفکنندگان، هنرمندان و صنعتگران حوزهی نمدمالی خواهد شد.
تولید صنایع دستی به یک شیوه، استفاده از مواد خام بدون تغییر نسبت به گذشته، انتقال نسل به نسل هنرهای سنتی در مناطق مختلف و مواردی دیگر از این قبیل باعث یک نوع ایستایی بر فضای تولید صنایع دستی شده در حالی که محیط واقعی و عینی به شدت در حال تحول و دگرگون شدن است از اين رو رونق هر محصولي نيازمند تغييراتي ناشي از نوآوري و خلاقيت بر اساس سلايق و نیازهای روز مخاطبان آن است.
نمد کرمانشاه امروزه نیازمند تفکری خلاق در طراحی و روش تولید است. نوآوری و خلاقیت در طراحی نمد نیز نیازمند علم و دانش به همراه تجربه در زمینه تولید نمد است. به نظر میرسد دانش آموختهی صنایع دستی با اشراف به مباحث نظری هنرهای سنتی و شناخت سلیقه و نیاز بازار در کنار نمدمالان سنتی میتواند به طراحی و خلق آثار نمدی جدید دست یابد.
آموزش نمدمالی در سازمان فنی وحرفهای میتواند به عنوان یکی دیگر از راههای موثر در حفظ و نگهداری نمد کرمانشاه محسوب شود که از طرف بخش دولتی قابل اجراست.
حفظ و نگهداري صنايع دستي با تغييراتي بر اساس سليقه و نياز مخاطبان آنها منطبق بر زندگي امروزي بشر ميسر ميشود و نمد نيز به عنوان يكي از قديميترين صنايع دستي بشر از اين قاعده مستثني نيست بخصوص اينكه وقتي درميیابيم كه دنياي امروز كه درگير مصنوعات شيميايي و پيچيدگيهاي توليدات مدرن است و بحث سلامت بشر نيزازراههای مختلف به خطر افتاده است، نمد را به عنوان زیراندازی در اختيار دارد که برخلاف دیگر زیراندازهای متداول حاوی مواد مصنوعی نيست و آلایندگی زیستمحیطی ندارد و كاملا با سلامتی سازگار است و اگر عامه مردم به خصوص جوانان از خواص این هنردستی آگاه شوند، نمد میتواند به عنوان جزو لاینفک زندگی امروزی جایگاه ویژهای در منازل بیابد.