چند سالی است که به خاطر خشکسالی، بهرهبرداری های سود جویانه و عدم نظارت کافی برخی دستگاههای دولتی و دخالت در وضعیت طبیعی سراب نیلوفر کرمانشاه این سراب و دریاچه آن به استخری بزرگ تبدیل شده است. گاهی اوقات آب آن فروکش می کند و کف آن بیرون می افتد . تا همین چند سال پیش جام جهان بین و افسانه های دیگر در بین مردم کرمانشاه در مورد این سراب سینه به سینه نقل میشد و خشک شدن آن یک اتفاق غیر ممکن به نظر می رسید. سرابی که به واسطه نیلوفرهای زیبایش نامگذاری شده بود. با تبدیل شدن این منطقه به یک پارک تفریحی همان سالهای قبل از خشک سالی هم گیاهان نیلوفر دیگر گلی برای عرضه به میهمانان نداشتند و باخشک شدن سراب همان گیاهان نیز ازبین رفتند. با خشک شدن سراب نیلوفر و سراب سبزعلی که در دامن خود گلهای نیلوفر را می پروراندند همه فکر می کردیم خشکسالی پایان قصه گل نیلوفر بوده و دیگر شاهد این گلهای زیبا در سرابهای استان نخواهیم بود. اما دکتر دانیال کهریزی از اعضای هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی در سکوت و به دور از هر هیاهو و شعاری اقدام به احیاء، تکثیر و پرورش گلهای نیلوفر کرده است .
ناجی گل نیلوفر کرمانشاهی در گفتگویی اختصاصی با میلکان گفت:همانطور که نجات گونه هایی از حیوانات مانند ببر مازندران و یا یوز پلنگ ایرانی برای ما مهم است ارزش یک گونه گیاهی نیز نباید کمتر از آن باشد.
دکتر دانیال کهریزی حفظ گیاهان را ارزشمند بر شمرد و گفت: از دست رفتن یک گونه گیاهی زیان بزرگی برای هر کشور است . خیلی از کشورهای دنیا با آگاهی از در معرض انقراض بودن یک گونه گیاهی با هم فکری دانشمندان و صرف هزینه های بالا سعی در نجات گیاه دارند.
وی در خصوص چگونگی نجات نیلوفر اظهارداشت: بارها به سراب نیلوفر رفتم و با مشاهده از بین رفتن نیلوفرها و خشک شدن این سراب غصه می خوردم. چندین بار موضوع را با مدیران مختلف درمیان گذاشته و مطرح کردم اما متاسفانه گوش شنوایی نبود .
عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی ،دعوت نامه فرماندار کرمانشاه برای احیاء سراب نیلوفر و گل نیلوفر را آغاز این فعالیت نجات بخشی برشمرد و خاطر نشان کرد: یکی از مباحث جدی ،احیاء نیلوفر کرمانشاه بود که با تخصص و دغدغه من که تکثیر گیاهان است مرتبط بود بنابراین مسئولیت را پذیرفتم. در آن جلسه فرماندار تخصیص اعتبار ۷۰ میلیونی برای این اقدام را تصویب کرد. بر اساس همین قول من منتظر تامین اعتبار نماندم و با هزینه شخصی کار را شروع کردم. پس از چند بار مراجعه به سازمان مدیریت برنامهریزی نتوانستم اعتباری دریافت کنم و ساعتها باید پشت در اتاق یک کارمند میماندم و چون دیدم این کار وقتم را می گیرد با هزینه شخصی اقدام به تجهیز وسایل آزمایشگاهی و تامین مواد مورد نیاز کردم.
وی گفت: در سراب نیلوفر زمین نشست کرده و ریزم ها پودر شده بودند. پس از کلی جستجو موفق شدیم یک ساقه زنده را پیدا کنیم که اگر ۲ روز دیرتر رسیده بودیم همان را هم از دست داده بودیم . بوته ضعیف را به آزمایشگاه کشت بافت گیاهی آوردیم و از طریق کشت سلول ، سلولها را وادار به تکثیر کردیم . توانستیم این گونه را نجات بدهیم و در حال حاضر بالغ بر ۳۰۰ بوته داریم که در حوضچههای مختلف نگهداری و پرورش داده می شود .
دکتر کهریزی در پاسخ به اینکه آیا در آغاز کار امیدی به احیاء گل نیلوفر داشتید عنوان کرد: چون تخصص ما بیوتکنولوژی است یک سلول را هم اگر زنده پیدا میکردم باز امید داشتم پس با اطمینان در این راه قدم برداشتم. دلگرمی و تشویقهای دکتر پاپزن نیز در این راه برای ما دلگرمی خاصی داشت .
وی با اشاره به اینکه حدود ۴ سال به همراه چند تن از دانشجویان بر روی این پروژه کار کردهاند تصریح کرد:به طور متوسط در طول این ۴ سال سه نفر مستمر درگیر کار بر روی احیاء و تکثیر گل نیلوفر بودهایم. نیلوفر گونههای مختلفی دارد و در سراب نیلوفر و سراب سبزعلی سه نوع آن غالب بود که یک گونه آن نیلوفر زرد است با نام علمی “لوفرلوتا” که فقط و فقط در کرمانشاه یافت شده و گونه ای منحصر به فرد است. تا جایی که اطلاع داریم این گونه در هیچ جای دنیا یافت نمیشود. پس ما تمرکزمان را برروی این گونه خاص گذاشتیم. هرچند در احیاء گونههای دیگر هم کوتاهی نکردیم و آنها نیز آماده ارائه و تکثیرند.
ناجی نیلوفر کرمانشاهی در پاسخ به این سوال که امکان دارد در تکثیر سلولی به انواع خاص دیگری از نیلوفر و یا تنوع رنگی در نیلوفر کرمانشاهی دست پیدا کرد گفت: نیلوفر با تعداد برگهای بیشتر و پهن تر گونههای مختلف و تنوع رنگی بیشتری دارد. ولی ما در تلاشیم که این دو نوع نیلوفر را با هم تلاقی دهیم و ضمن حفظ اصالت نیلوفر زرد تنوع رنگی نیز به آن بدهیم . تنوع رنگ میتواند زیبایی صد چندان به سرابها بدهد و یکی از جاذبه های توریستی برای کرمانشاه محسوب شود.
وی افزود:اگر مسئولین حمایت کنند کل سراب نیلوفر و دیگر سرابهای استان را با گلهای نیلوفر می پوشانیم. یکی از این گلها که رشد کند در بین ریشه و ساقه قسمتی به نام “ریزم” دارد که موجب تکثیر گل در جهات مختلف می شود و سطح سراب و یا حوضچهها را نیلوفر در بر می گیرد. از طریق بذر نیز این تکثیر امکان پذیر است اما ضعیف تر از روش تکثیر از طریق ریزم می باشد.
این استاد دانشگاه بیان داشت: مسئولین در جلسات درباره محیط زیست و ضرورت حفظ آن خوب حرف می زنند اما در عمل طرفدار محیط زیست نیستند و برای حفظ آن هیچ اقدامی نمیکنند. سراب نیلوفر یکی از ارزشهای ملی برای ما محسوب می شود که متاسفانه به خاطر منافع چند کشاورز و برداشت چند تن ذرت بیشتر به این روز افتاده است. جا دارد مسئولین فکری به حال این قضیه بکنند .
وی پیشنهاد داد؛ برای اینکه نیلوفرها دیگر با این خطر مواجه نشوند باید ذخیرههای مطمئن در نقاط مختلف داشته باشیم، دانشکده کشاورزی، شهرداری و دیگر سازمانها حوضچههایی را به این امر اختصاص بدهند هم باعث زیبایی محوطه خواهد شد و هم چند بانک مطمئن را خواهیم داشت.
دکتر کهریزی خاطرنشان کرد: متاسفانه عدم بهره برداری مناسب از دریاچه سراب نیلوفر نیز یکی دیگر از معضلات این گلها می باشد ، قایقهای پدالی گل ها را می برند . چند سال پیش هم با وجود گیاه نیلوفر گلی را در این سراب نمیدیدم و با حضور میهمانان در این منطقه عدم وجود گل نیلوفر یک ضد تبلیغ برای کرمانشاه محسوب می شد.
وی در خصوص گیاهان دیگر کرمانشاه که در معرض انقراض قرار دارند بیان داشت: دوگونه لاله واژگون و ثعلب نیز به خاطر برداشت بی رویه در معرض خطر قرار دارند . ثعلب گیاهی خودرو و بومی است که در بستنی سازی استفاده دارد و کرمانشاهیها تن ، تن از آن را به تهران می فرستند . مسئولین منابع طبیعی ضمن کشت این محصولات به صورت قرنطینه برای حفظ آنها میتوانند زمینهایی را در اختیار بهره برداران قرار دهند تا با کاشت این گیاه و دیگر گیاهان بومی هم بهره اقتصادی بیشتری ببرند و هم موجب تکثیر و توسعه این گیاهان شوند.
