سیب‌های خاک‌برسری

عبدالله مرادی – گروه گزارش
زمانی که «سیب زمینی» وارد ایران شد، واژه‌ای برای نامیدن آن وجود نداشت ، بنابراین اصطلاح فرانسوی «Pomme de terre» را به صورت واژه‌های تشکیل دهنده آن («سیب» و «زمین») تجزیه کردند و ترکیب «سیب زمینی» را به جای آن قرار دادند. یکی از اساتید ادبیات می گفت: اگر اسمش را« خاک برسر» هم می‌گذاشتند بهتر از این نوع ترجمه بود.
متاسفانه امروزه این سیب‌های خاک برسری از یک سو به یک مهمان همیشگی سفره ایرانی و یکی از غذاهای اصلی تبدیل شده است و از دیگر سو همواره کمبود و ازدیادش ، قیمت بالا و پایینش تنش‌زا بوده و حتی پایش به مسائل سیاسی هم باز شده است. چند سالی هم هست که داستان باقیمانده فلزات سنگین از کودهای شیمیایی و مضرات مصرف آن سر زبان‌ها افتاده است.
با صنعتی شدن کشاورزی، افزایش جمعیت و عدم توانایی استفاده بهینه از زمینهای کشاورزی، کشاورزان را وسوسه کرد تا از کودها برای افزایش بهره‌وری و تولید غذای کافی استفاده کنند. کودهای شیمیایی نسبت به کودهای حیوانی بهایی ارزانتر، کاربرد سهل و آسانتر و درآمد کاذب هرچند کوتاه مدت‌تری دارد. استفاده از این کود و سمها در اغلب محصولات و در تمام نقاط ایران و بهتر بگوییم کشورهای جهان سوم مرسوم است.
پخش گزارش سیب زمینی های سرطانزا و با نیترات بالا در صدا و سیما مرکز کرمانشاه و پخش فیلم این بخش از خبر در فضای مجازی موجی از ترس و نگرانی در بین مردم برای سلامتیشان ، کشاورازان مهاجم برای سودهای غیر متعارفشان و مدیران برای میزشان به راه انداخت.
حال جدای از اینکه این گزارش تا چه میزان صحت و دقت داشته است و صحبت های کارشناسان را کامل و یا ناقص پخش کرده است چون ما اطلاع کافی از جزئیات آن نداریم قضاوتی هم در این خصوص نمی‌کنیم.
در آزمایشگاه جهاد سیب زمینی و پیازها سالم تشخیص داده شد
رییس سازمان جهادکشاورزی ، معاون بهبود تولیدات گیاهی و روابط عمومی سازمان جهاد کشاورزی استان به منظور پاسخ به گزارش پخش شده از مرکز صدا و سیمای استان کرمانشاه با جمعی از خبرنگاران در چند زمین کشاورزی سیب‌زمینی و پیاز در حال برداشت در شهرستان کرمانشاه حاضر شدند و نمونه‌هایی را برای آزمایش به سالن جلسات این سازمان انتقال دادند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه در جمع خبرنگاران با بیان اینکه پخش این خبر موجب تشویش اذهان عمومی شده است گفت: در استان کرمانشاه بالغ بر ۹هزار و ۳۰۰ هکتار سیب‌زمینی و پیاز شامل ۷هزار هکتار سیب زمینی و ۲هزار و ۳۰۰هکتار پیاز کشت شده است.
دکتر سید افشین صفوی با بیان اینکه حداقل ۴۵۰ هزار نفر روز در این مزارع مشغول کار هستند یاد آور شد: در سال حمایت از تولید ملی این گزارش با فرمایشات مقام معظم رهبری کاملا در تضاد است.
وی با اشاره به اینکه از ۲۰۵ هزار هکتار اراضی آبی استان کمتر از ۵درصد آن به کشت این ۲ محصول اختصاص داده شده است اظهارداشت: در بخشی از این گزارش به ریختن اسید در چاه کشاورزی اشاره شده است. به واسطه آهکی بودن زمینهای کشاورزی استان کرمانشاه همواره مصرف کودهای گوگرد توسط کارشناسان به کشاورزان توصیه می شود.
برخی از کشاورزان به میزان کنترل شده اسیدسولفوریک رقیق شده به مخازن آب در اراضی آبیاری تحت فشار اضافه می کنند که باعث اسیدی شدن محیط و جذب آهن، روی و… توسط محصول و ایجاد گچ کشاورزی می شود که برای استحکام خاک بسیار مفید است.
معاون جهاد کشاورزی استان کرمانشاه با اشاره به بخشی از گزارش مذکور که گفته بود محصولات سیب زمینی و پیاز صادراتی به عراق برگشت میخورد گفت: برگشت این محصولات را منکر نمی شویم اما با توجه به اینکه عراق برای واردات هیچگونه آزمایش فلزات سنگی و باقیمانده سمومی انجام نمی‌دهد. این محصولات عمدتا با توجه به وظیفه پست های قرنطینه نباتی در مرزهای رسمی، کنترل محموله های کشاورزی از لحاظ عدم آلودگی به آفات، بیماری ها و علف های هرز بوده و دلیل برگشت داده شدن تعدادی از محموله های سیب زمینی به دلیل آلودگی آنها به آفت سوسک کلرادو سیب زمینی -محموله های صادره از استان همدان- و یا دارا بودن خاک همراه محصول و در پارهای موارد ریزی یا درشتی محصول و عدم پذیرش توسط خریدار کشور مقصد بوده که سبب عودت آن شده که این عودت ها هیچ گونه ارتباطی با باقیمانده نیترات یا سموم نداشته و مصرف این نوع سیب زمینی ها هیچ گونه ضرری برای انسان ندارد.
مردم با این پولی که می دهند انتظار خوردن محصول سالم و ارگانیک را نداشته باشند
رییس سازمان جهادکشاورزی استان کرمانشاه نیز در این بازدید و نمونه گیری با بیان اینکه محصولات کشاورزی در ایران نه محصول ارگانیک است و نه سالم گفت: مردم نباید انتظار داشته باشند این پولی که می‌دهند محصول سالم و ارگانیک بخوردند.
وی افزود: با این وجود معتقدیم که عمده سیب زمینی و پیاز تولید استان کرمانشاه کمترین میزان کود و سم نسبت به دیگر نقاط کشور را دارا می‌باشد. کشاورزان کرمانشاهی نمی توانند بیشتر از حد مجاز به زمین های خود کود شیمیایی اضافه کنند زیرا در کودهای شیمیایی براساس نیاز زمین و براساس حواله به آنها تخصیص داده می‌شود.
شهبازی با بیان اینکه سالم ترین سیب زمینی کشور در کرمانشاه تولید می شود، گفت: چون آفت ها و امراض سیب زمینی در زمین های کشاورزی کرمانشاه وجود ندارند، بهترین سیب زمینی کشور در این استان تولید می‌شود.
رییس سازمان جهاد کشاورزی کرمانشاه ، با بیان اینکه به دنبال توسعه کشت های کم آب بر هستیم گفت: از اداره آب منطقه ای خواسته ایم که چاه کشاورزانی که زمینهای خود را اجاره میدهند در اولویت اجرای سیستم کنتورهای حجمی چاه های آب باشند.
سیب زمینی هایی که توسط خبرنگاران از مزارع مختلف نمونه برداری شده بود در حضور آنها در وسیله سنجش نیترات ریخته شد. سیب زمینی اول حاوی ۳۴۰ ppm نیترات بود که میزان بالایی محسوب می شود و همین بالا بودن نتیرات خود مسئولان جهاد کشاورزی را هم نگران کرد، اما با سنجش نیترات در نمونه های دیگر این مزرعه عددهای ۲۴۰ و ۱۶۰ ppm به دست آمد که با میانگین گرفتن از این سه نمونه، نیترات موجب در این نمونه ها عدد ۲۴۶ ppm به دست آمد که در محدوده مجاز قرار داشت.
در خصوص پیاز نیز با آزمایش صورت گرفته وضعیت به مراتب بهتر از سیب زمینی بود و با نمونه گیری از دو عدد پیاز به ترتیب نیترات موجود در آنها ۲۷۰ و ۱۷۰ ppm به دست آمد که بسیار کمتر از حد مجاز آن بود(حد مجاز نیترات برای پیاز۱۰۰۰ ppm است) .
آزمایش ها خلاف ادعای مطرح شده را نشان می داد. ادعایی که به گفته رییس سازمان جهاد کشاورزی کرمانشاه انتشار آن ضربه بدی به کشاورزی استان بوده و کشاورزانی که بعد از یک سال موقع برداشت محصول سیب زمینی و پیاز آنها رسیده را متضرر کرده و موجب کاهش قیمت خرید محصول آنها شده است.
محصولات کشاورزی مشکل دارند اما در وضعیت بحرانی نیستیم
بالا بودن فلزات سنگی در محصولات کشاورزی موضوعی است که همواره مورد بحث بوده است و مدیر نظارت بر مواد غذایی، آرایشی و بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان کرمانشاه در گفتگویی که به مناسبت روز جهانی غذا با میلکان داشت با اشاره به اینکه باقیمانده سموم ، آفت کش ها و مواد فلزی سنگین در ۲۹ محصول کشاورزی پر مصرف مرتبا مورد آزمایش و پایش معاونت غذا و دارو قرار می گیرد ، از ارائه نتایج به دست آمده از این آزمایشها خودداری کرد و گفت: نتایج به دستگاه های متولی ارسال میشود تا مانع این اقدامات شویم . در این خصوص مشکلاتی وجود دارد که باید مرتفع شود اما در حدی نیست که اعلام وضعیت بحران کنیم.
سختگیری‌های مسئولین و فرسایش خاک کشاورزی دیگر استانها کشاورزان را به کرمانشاه کوچ داده است
موضوع دیگر که در کاشت سیب زمینی و پیاز در استان کرمانشاه مورد توجه است هجوم کشاورزان همدانی و اصفهانی در سالهای اخیر به استان و اجاره کردن زمین از کشاورزان کرمانشاهی و کاشت این محصولات پر آب بر در استان کرمانشاه است که گویا قدرتی برای جلوگیری از این اقدام در آن وجود ندارد .
نگرانی کشاورزان مهاجم از زمانی برای اشتغال و بیکاری استان کرمانشاه اوج گرفت که ممنوعیت کشت و کاهش کشت در استانهای همدان و اصفهان در دستور کار قرار گرفت و دیگر اجازه برداشت بی رویه از چاههای آب کشاورزی داده نمی شد.
کشاورزان استانهایی که با بحران کم آبی روبرو هستند و شیره جان زمین را کشیده اند تا باعث ایجاد فروچاله هایی در این استانها بشوند و خشک سالی این مناطق را تشدید کنند نه تنها به کرمانشاه بلکه در لرستان نیز مشاهده شده اند. اما مدیران دلسوز منابع پایدار این استان با جسارت اردیبهشت ماه امسال ممنوعیت کشت هندوانه، پیاز و سیبزمینی در لرستان را اعلام کردند.
کشت پر آب برها در لرستان ممنوع شد
با توجه به جدی بودن بحران آب در استان لرستان، برداشت آب از چاه برای کشت محصولات آب بر نظیر هندوانه، پیاز و سیب زمینی در این استان ممنوع شد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان با اشاره به خشکسالی و افت سفره‌های آب زیرزمینی لرستان افزود: در اجرای سیاستهای شورای حفاظت از منابع آب لرستان، و به حکم رئیس قوه قضائیه، برداشت آب از چاه‌های کشاورزی برای کشت محصولات آببر نظیر هندوانه، پیاز و سیب‌زمینی ممنوع است و در صورت تخلف این چاه‌ها پلمپ خواهند شد.
وی گفت: برداشت غیرمجاز آب هم از دشت‌های استان ممنوع بوده و در صورت مشاهده اینگونه چاه‌ها نیز پلمپ خواهند شد.
در گزارش اردیبهشت ماه روزنامه ایران نیز آمده است که فعالیت‌های غیرمجاز کشاورزی، برداشت بی‌رویه از منابع آب، استفاده از شیوه‌های سنتی غرقابی و بی‌توجهی به سامانه‌های نوین آبیاری، از بین رفتن اراضی کشاورزی و کشت محصولات آب بر نظیر سیب زمینی، هندوانه و… با وجود تنش شدید آبی، تضعیف نیروی کار بخش کشاورزی، استفاده غیرمجاز از سموم کشاورزی و بی‌توجهی به سلامت مردم و فرسایش شدید خاک تنها بخشی از پیامدهای ورود کشاورزان مهاجر به دیگر استان ها است.
مردم بومی در برخی استانها مانند کرمانشاه و لرستان به مبلغ ناچیز اجاره بهای زمینهای خود قانع شده وهنوز باور نکرده‌اند که به‌جای سپردن گنج آبا و اجدادی به دیگری، میشود با اندکی تلاش و بهرهگیری از روش‌های نوین و الگوهای کشت مناسب با اقلیم، از این زمینها درآمد بیشتری کسب کرد.
شهریار قاسمی، مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه درگفتوگو با «ایران» با انتقاد از اجاره دادن اراضی کشاورزی به افراد غیربومی، اظهار داشت: مدتی است برخی کشاورزان به‌جای کشت در زمین‌های خود، آنها را به کشاورزان استانهای دیگر اجاره میدهند.
غیربومی‌ها با اجاره کردن زمین‌های کشاورزی علاوه بر اینکه فرصت اشتغال را از مردم استان می‌گیرند، با اقدامات غیراصولی آسیب‌های جدی به آب و خاک آن منطقه وارد می‌کنند، از این‌رو بهتر است مردم بومی خودشان پای کار بیایند.
وی ادامه داد: از آنجا که تعلق خاطر غیربومی‌ها به زمین‌های اجارهای به اندازه صاحب اصلی آن نیست، با بهره‌برداری بیش از حد ظرفیت زمین موجب فقر خاک و کاهش آبهای زیر زمینی منطقه میشوند. اما وقتی کشاورز بومی به کشت محصول بپردازد، میداند این زمین سالهای بعد نیز تنها سرمایه‌اش است و باید آن را حفظ کند از این رو اصول کشت را رعایت خواهد کرد.
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه تصریح کرد: کشت محصولات مناسب با اقلیم یکی از اصول مهم کشاورزی است که متأسفانه از سوی غیربومی‌ها رعایت نمی‌شود. آنان با کشت محصولات آب بر و استفاده بی‌رویه سموم و مواد شیمیایی غنای زمین را از بین میبرند و آسیب جدی به ذخایر آب وخاک منطقه می‌زنند. وی با اشاره به اینکه بیشتر زمین‌های اجاره‌ای به‌کشت سیب زمینی اختصاص یافته، گفت: در اکثر نقاط استان با خشکسالی روبه رو هستیم و ممنوعیت کشت محصولات آب بر بشدت از سوی وزارت جهاد کشاورزی و کارشناسان این حوزه نهی شده، اما کشاورزان غیربومی بدون رعایت اصول فنی، با کشت بیرویه محصولات آب بر مانند سیب زمینی آسیب‌های جبران ناپذیری به کشاورزی استان وارد میکنند.