جلسه آسیب شناسی ادبیات کودک توسط انجمن ادبی «بنکه وارین» در مجتمع فرهنگی، هنری وحدت واقع در میدان جلیلی کرمانشاه با حضور کارشناسان و نویسندگان ادبیات کودک میثم خورانی، آرش مهربانی و فریدون میراحمدی برگزار شد.
«میثم خورانی» دوران کودکی را از دو جهت بیولوژیکی و اجتماعی قابل بررسی دانست و تصریح کرد: مفهوم بیولوژیکی، منظور سالهایی است کە هنوز قوای جسمانی و مشخصات فیزیکی مانند قد، وزن، نیروی بدنی کودک رشد کافی نکردە است؛ در مفهوم بیولوژیکی طول عمر انسان هرچقدر کە باشد و کودک در هر سنی مسئولیت های بزرگسالی مانند کار و ازدواج را عهدەدار شود مفهوم کودکی تغییری نمیکند.
اما در مفهوم اجتماعی اشارە بە این نکتە اساسی دارد کە کودک در یک جامعە معین تا چە سن مشخصی هنوز کودک بحساب میآید.
مفهوم اجتماعی یک پدیده تاریخی است یعنی دوران کودکی با تکامل اجتماعی بشر در یک زمان خاص آغاز و شناختە شدە است.
وی با بیان اینکه مفهوم کودکی یک مفهوم اعتباری است و جامعه به آن معنا میدهد بیان داشت: در کتاب پژوهشی بنیادهای ادبیات کودک « کمال پولادی» در بخش دوران کودکی در اروپا با اشارە بە الگوی پوشش بزرگسالان و کودکان در عکسهای قدیمی میگوید: تفاوت در پوشش بین بزرگسالان و کودکان تنها در سایز لباس انهاست نە در رنگ، فرم و نوع دوخت، در این عکسها کودکانی را میبینید کە جز در قد و قوارە الگوی بینقصی از بزرگترها هستند.
این کارشناس و نویسنده ادبیات کودکان گفت: امروزه وقتی میخواهیم در رابطه با شرایط کودکان صحبت کنیم به مفهوم اجتماعی توجه ویژه ای داریم و این مفهوم اجتماعی است که به ما میفهماند یک کودک نباید کار کند و نباید در سنین پایین ازدواج کند.
وی بابیان اینکه اگر ادبیات کودک خودآگاە را بە عنوان یک بخش بپذیریم آغاز آن بە بعد از پیدایش مفهوم کودکی برمیگردد، درحقیقت بدون شناخت از مفهوم کودکی نمیتوانیم ادبیات خودآگاە کودک داشتە باشیم.
ادبیات کودک خودآگاە بە طور مشخص از ابتدا با توجە بە نیازها و کیفیت ذهنی کودکان سروده و نوشتە میشوند.
میلز در پژوهش دوران کودکی بە بین رشتەای بودن دوران کودکی اشارە میکند کە پژوهش در مورد دوران کودکی نمیتواند مربوط بە یک رشتە دانشگاه باشد، جامعە شناسی، روانشناسی، روانکاوی، آمار و الاهیت در بررسی این مفهوم دخیل هستند.
وی اشارە کرد کە مفهوم کودکی یک مفهوم اعتباری است کە جامعە آن را معنا میکند، کە شرایط زیستی و اجتماعی و خانوادگی کودک در معنای آن تاثیر گذار است.
«آرش مهربان» نویسنده، منتقد و دبیر کارگروه مطالعات ادبیات کودک پژوهشکده کردستان شناسی دانشگاه کردستان در سخنان خود با موضوع تحلیل گفتمان نقد بومگرا در ادبیات کودک و بررسی عمیق این نظریه و تأثیرات آن بر ادبیات کودک پرداخت و تصریح کرد: نقد بومگرایانه از دهه ۱۹۹۰ میلادی در اروپا بهعنوان یک شاخه مطالعاتی بینرشتهای ظهور کرده و به بررسی ارتباط میان ادبیات و محیط زیست و چگونگی بازنمایی طبیعت و تعامل انسان با آن در آثار ادبی میپردازد. این نظریه به ما امکان میدهد که تأثیرات متون ادبی بر نگرشها و رفتارهای زیستمحیطی را تحلیل کنیم.
وی با اشاره به ورود نسبتاً نوظهور این نظریه به ایران افزود: نقد بومگرایانه طی چند سال اخیر بهطور آکادمیک در دانشگاههای ایران مطرح شده و در حوزههای پژوهشی و پایاننامهها بهکار گرفته میشود. با این وجود، در ادبیات کردی هنوز گامهای اولیه در این زمینه برداشته نشده و تنها چند پژوهش محدود به این موضوع پرداختهاند.
مهربان به اهمیت ویژه ادبیات کودک در انتقال مفاهیم زیستمحیطی اشاره کرد و گفت: ادبیات کودک یکی از مهمترین ابزارها برای تربیت نسلهای آینده است از طریق داستانها، شعرها و کتابهای تصویری میشود به کودکان آموخت که چگونه با طبیعت ارتباط برقرار کنند و به آن احترام بگذارند و ادبیات کردی کودکان با استفاده از نمادها و استعارههای زیست محیطی، فرصتی منحصر به فرد برای ترویج مفاهیم بومگرایانه فراهم میکند.
دبیر کارگروه مطالعات ادبیات کودک پژوهشکده کردستان شناسی دانشگاه کردستان تأکید کرد: بسیاری از آثار ادبیات کودک در سطح جهانی به مفاهیم زیستمحیطی، طبیعتگرایانه و بومگرایانه پرداختهاند. در ادبیات کردی نیز میتوان از چارچوبهای نقد بومگرایانه برای تحلیل این آثار استفاده کرد و از این طریق مفاهیم زیستمحیطی را بهصورت غیرمستقیم به کودکان منتقل کرد.
این رویکرد به ما کمک میکند تا اهداف آموزشی خود را با خلق آثار خلاقانه و مؤثر دنبال کنیم و نسلی تربیت کنیم که به محیط زیست باور داشته و برای حفاظت از آن تلاش کند.
مهربان در بخشی دیگر از سخنان خود به تحلیل وضعیت نشر و دسترسی به ادبیات کودک کردی با مضامین زیستمحیطی پرداخت و خاطرنشان کرد: در حال حاضر، تعداد کتابهای کودک کردی با مضامین زیستمحیطی محدود است و این آثار بهاندازه کافی در دسترس کودکان قرار نمیگیرند. با این حال، پتانسیل بالایی برای توسعه و ترویج این نوع ادبیات وجود دارد وبا افزایش تولید و توزیع کتابهای کودک کردی که به موضوعات بومگرایانه میپردازند، میتوانیم تأثیرات مثبتی بر ذهنیت و رفتار زیستمحیطی کودکان داشته
باشیم.
وی در ادامه گفت: نقد بومگرایانه به ما این امکان را میدهد که کتابهای حوزه کودک با مضامین زیستمحیطی را از منظر فرهنگی و آموزشی بررسی کنیم این رویکرد میتواند در افزایش آگاهی زیستمحیطی کودکان مؤثر باشد و آنها را به نسلی تبدیل کند که برای حفاظت از طبیعت اهمیت قائل است.
دبیر کارگروه مطالعات ادبیات کودک پژوهشکده کردستان شناسی دانشگاه کردستان در پایان سخنان خود تصریح کرد: با توجه به شرایط زیستمحیطی کنونی در کردستان و اهمیت حفظ منابع طبیعی، توجه به نقد بومگرایانه در ادبیات کودک کردی ضروری است این نظریه میتواند ابزاری قدرتمند برای پرورش نسلی باشد که به محیط زیست احترام میگذارد و برای حفاظت از آن تلاش میکند آینده ادبیات کودک کردی در گرو توجه به این رویکرد و توسعه آن در میان نویسندگان و ناشران است.
فریدون میراحمدی دیگر شاعر و نویسنده کردی کودکان نیز گفت: بچه ها از کودکی پر از خیال و فانتزی هستند و مدام به سمت شادی پیش میروند و از وقتی که حرف زدن را میآموزند میتوانند به واسطه زبان که مانند دروازه ای برای ورود به جامعه است وارد جامعه شوند و متقابلا جامعه پیوندی برای آنها به ارمغان میآورد.
فریدون میراحمدی گفت:ما در ادبیات کُردی خلا زیادی در شعر و داستان و بازیهای رایانه ای داریم و امروزه به واسطه تکنولوژی هایی که روی کارآمده است نه تنها ادبیات کردی بلکه ادبیات کودکان دیگر شهرها هم دچار بحران شده است.
وی با بیان اینکه کشورژاپن بزرگترین ادبیات کودک جهان را دارد گفت: ادبیات کودکان تا زمانی که در جامعه مانند آب، نان و مال مورد اهمیت نباشد نمیشود کودکی تندرست را پروراند، نمیشود جامعه خوبی و وطن خوبی داشت و تنها راه پروراندن یک جامعه مطلوب موردتوجه قرار دادن ادبیات کودکان است و در چنین جامعه ای دیگر نیازمند جایگاهی به اسم دادگاه نخواهیم بود.
میر احمدی در سخنان پایانی خود گفت: نویسندگان و شاعرانی که در حیطه ادبیات کودکان کُردی کار می کنند با هر پنج زبان کُردی ( کلهری، جافی، سورانی و…) بنویسند چون هر کودکی که در زمان طفولیت شعری را با زبان کُردی و مادری خود فرا بگیرد در ذهن او ماندگار خواهد شد و محال است از ذهنش پاک شود در نتیجه بر ما واجب است که فرزندانمان را با زبان خودمان آموزش دهیم تا بتوانیم ادبیات قوی داشته باشیم و کودکانمان دچار بحران نشوند.
جلسه در پایان با شعر خوانی کُردی شاعران به اتمام رسید.
