با آغاز فصل سرما و افزایش استفاده از وسایل گرمایشی، خطر بروز مسمومیت با گاز منواکسیدکربن دوباره افزایش می‌یابد؛ گازی بی‌رنگ، بی‌بو، بی‌مزه و غیرمحرك که به‌دلیل ماهیت پنهان خود، به‌عنوان «قاتل خاموش» شناخته می‌شود.
به گفته‌ی دکتر وریا رحیمی رئیس اداره تحقیق ، توسعه و آموزشهای مردمی، مسمومیت با منواکسیدکربن یکی از شایع‌ترین و مرگبارترین انواع مسمومیت‌ها در فصول سرد سال است. این گاز در اثر سوختن ناقص سوخت‌های فسیلی مانند نفت، گاز، بنزین، گازوئیل و زغال چوب تولید می‌شود و به‌دلیل نداشتن رنگ و بو، در بسیاری از موارد بدون هیچ هشدار اولیه‌ای موجب بروز حادثه می‌گردد.
وی به نقل از آمار سازمان پزشکی قانونی کشور در حوزه مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن در فصل سرما خاطر نشان ساخت: فصل سرما یکی از فصول رایج برای مسمومیت با مونوکسیدکربن است که به قاتل خاموش معروف است و مرگ در اثر مسمومیت با منواکسید کربن در سال ۱۴۰۳، ۷/۸ درصد و در پنج‌ماهه اول سال ۱۴۰۴، ۶ درصد مرگ‌های ناشی از کل مسمومیت ها را شامل می شود.
در سال ۱۴۰۳ بیشترین مسمومیت با مونوکسیدکربن، به ترتیب در شهرهای مشهد، اردبیل، تهران، تبریز و کرج گزارش شده است.
دکتر رحیمی با اشاره به مکانیسم اثر این گاز افزود: «منواکسیدکربن در خون با هموگلوبین ترکیب پایداری ایجاد می‌کند و در نتیجه مانع از انتقال اکسیژن به بافت‌های بدن می‌شود. در موارد شدید، مسمومیت می‌تواند به بروز تشنج و حتی مرگ منجر شود.»
او هشدار داد که حتی تماس طولانی‌مدت با مقادیر کم این گاز نیز خطرناک است و می‌تواند بیماری‌های قلبی–عروقی را تشدید کند. همچنین در کودکان ممکن است باعث کاهش حافظه، اختلالات رفتاری و افت ضریب هوشی شود.
به گفته‌ی رئیس اداره تحقیق ، توسعه و آموزشهای مردمی ، دود سیگار نیز حاوی مقدار قابل توجهی گاز منواکسیدکربن است و به همین دلیل، مصرف طولانی‌مدت سیگار یا حضور در محیط‌های پر دود، می‌تواند منجر به بروز مسمومیت مزمن شود.
دکتر رحیمی با اشاره به گروه‌های در معرض خطر، استفاده از بخاری‌های بدون دودکش و وسایل گرمایشی غیراستاندارد را از مهم‌ترین عوامل بروز این نوع مسمومیت دانست و گفت: «خانواده‌هایی که از بخاری‌های گازی یا چراغ‌های نفتی در محیط‌های بسته استفاده می‌کنند، در معرض خطر بالایی هستند. همچنین مشاغلی مانند مکانیک‌ها، جوشکاران، رانندگان تاکسی، آتش‌نشان‌ها و کارگرانی که در محیط‌های بسته از بخاری‌های نفتی برای گرم‌کردن فضا استفاده می‌کنند، باید توجه بیشتری به تهویه‌ی مناسب داشته باشند.»
وی تأکید کرد: «یکی از علائم هشداردهنده، سرد بودن لوله دودکش در زمان روشن بودن بخاری است. این نشانه، بیانگر مسدود بودن مسیر خروج گاز و خطر تجمع منواکسیدکربن در محیط است.»
علائم مسمومیت با گاز منواکسیدکربن در افراد مختلف متفاوت است اما معمولاً شامل سردرد، سنگینی در شقیقه‌ها، سرگیجه، خواب‌آلودگی، وزوز گوش و در موارد شدیدتر تهوع، استفراغ، تپش قلب، کاهش سطح هوشیاری، کما و مرگ می‌شود.
دکتر رحیمی درباره اقدامات اولیه در مواجهه با فرد مسموم توضیح داد: «در صورت بروز حادثه، باید مصدوم بلافاصله به هوای آزاد منتقل و با اورژانس تماس گرفته شود. استفاده از اکسیژن صددرصد و انجام عملیات احیای قلبی–ریوی برای فرد بیهوش، از اقدامات حیاتی است. امدادگران نیز باید مراقب باشند خود در معرض گاز قرار نگیرند.»
وی با اشاره به اهمیت مراقبت از گروه‌های آسیب‌پذیر افزود: «نوزادان، سالمندان، بیماران قلبی–عروقی و زنان باردار حتی در صورت نداشتن علائم شدید باید فوراً توسط پزشک معاینه شوند؛ چراکه در زنان باردار ممکن است جنین بدون بروز نشانه در مادر آسیب ببیند.»
رئیس اداره تحقیق ، توسعه و آموزشهای مردمی در پایان خاطرنشان کرد: رعایت نکات ساده‌ای مانند بررسی سلامت دودکش‌ها، استفاده از وسایل گرمایشی استاندارد و اطمینان از تهویه‌ی مناسب در منزل می‌تواند از بروز بسیاری از حوادث ناگوار پیشگیری کند.
