معلمان در هر مکتب و جریان فکری یکی از ارکان جدی تحقق آرمان‌های جامعه هستند و در ایام آموزش حضوری و غیرحضوری نیز نقش به‌سزایی در فرایند آموزش و تربیت دانش آموزان دارند.
به گزارش میلکان، معلمان جایگاه ویژه‌ای در جامعه دارند و نقش کلیدی معلمان به عنوان مجریان آموزش عمومی و الگوهای اولیه دانش‌آموزان بسیار مهم جلوه می‌کند چرا که معلمان جامعه انسان سازان نسل بعدی هستند بنابراین نقش آنان به گفته حضرت امام خمینی (ره) همچون نقش انبیا برای مردم است.
در جامعه انسانی اساسی‌ترین کار تعلیم و تربیت است و کسی که این رسالت را به دوش می‌کشد معلم است و کار معلمی به هرگونه تلاشی که برای هدایت، تکامل، تعلیم و آموزش انسان صورت می‌گیرد گفته می‌شود که بر اساس همین تعریف است که پیامبران معلم بشر خوانده می‌شوند.
از منظر روایات اهل بیت (ع) برای مقام معلمی ارزش بسیاری قرار داده شده است چرا که او روح و جان افراد را پرورش داده و به سوی رشد، ترقی و تعالی می‌برد و قرآن کریم برای کار فرهنگیان نقش کار خدایی قائل است زیرا نخستین سوره‌ای که بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد به این نقش اشاره می‌کند:«اقرإ باسم ربک الذی خلق خلق الانسان من علق اقرء و ربک الاکرم الذی علم بالقلم علم الانسان ما لم یعلم» که در این سوره، صفت تعلیم برای خداوند متعال آمده است یعنی همان کاری که معلمان به آن مشغول هستند.
معلمان در هر مکتب و جریان فکری یکی از ارکان جدی تحقق آرمان‌های جامعه هستند و با وجود جایگاه والای معلم در فرآیند رشد و تعالی جوامع، در جامعه این جایگاه جا نیفتاده و نیازمند معرفی است که در اینجا علاوه بر معرفی جایگاه و تأثیر گذاری نقش معلمان مطرح می‌شود معرفی یکی از معلمان برتر کشور در استان کرمانشاه را خواهیم داشت.
خود را معرفی کنید و با چند سال سابقه تدریس به عنوان معلم نمونه انتخاب شده‌اید؟
زهرا جلیلیان هستم، دارای ۲ فرزند و دارای مدرک کارشناسی ارشد ژئوفیزیک در حال حاضر در دبیرستان تیزهوشان دوره دوم ناحیه یک شهر کرمانشاه در حال تدریس درس فیزیک هستم که با ۲۲ سال سابقه کار در امر آموزش، تعلیم و تربیت در سال جاری به عنوان معلم نمونه در کشور انتخاب شدم.
انجام چه فعالیت‌هایی باعث انتخاب شما به عنوان معلم نمونه در کشور شد؟ دلیل موفقیت شما چه بود؟
در اسفند ماه سال گذشته بخشنامه‌ای از سمت وزارت به نهادهای ذیربط ابلاغ گردید که بر اساس آن معلمان باید مستندات خود را بر روی سامانه ویژه معلمان بارگذاری می‌کردند و سپس توسط چند گروه از داوران در سطح مدرسه، منطقه و استانی مورد غربالگری، داوری و شناسایی قرار می‌گرفتند که در آخرین مرحله چند تن از معلمان به عنوان سرآمد و نمونه معرفی می‌شدند تا در نهایت توسط داوران کشوری مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند که طی این معرفی‌ها ۱۷ نفر از معلمان در کل کشور به عنوان معلمان نمونه انتخاب شدند.
یقین دارم همه معلم‌ها سرآمد و توانمند در امر آموزش هستند به ویژه آنکه در ایام کرونابه خوبی شاهد تلاش آنها با کمترین امکانات و تجهیزات برای تدریس به دانش آموزان و جلوگیری از تعطیلی آموزش انجام دادند و فضای مدرسه و تدریس را به داخل منازل کشاندند مانند کاری که معلمان دوران دفاع مقدس انجام دادند و تعلیم و تربیت را به خط مقدم جبهه و جنگ کشاندند.
در دوران کرونابه دلیل تفاوت‌های بارزی که نسبت به تدریس حضوری برای من به همراه داشت تمام سعی خود را به منظور به روز و تجهیز شدن به تکنولوژی و فناوری‌های روز داشتم تا تدریس تأثیر گذارتری را ارائه دهم.
یک معلم خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟
سازمان یونسکو سه ویژگی بارز را برای یک معلم معرفی می‌کند که شامل زمینه علمی، مهارت‌های حرفه‌ای و تخصص شغلی است اما من معتقدم علاوه بر این سه ویژگی یک معلم خوب باید صبور، خلاق، به روز و توانمند باشد تا بتواند با دانش روز دنیا خود را پیش ببرد چرا که تکنولوژی هر روز در حال پیشرفت بوده و استفاده از روش‌های سنتی و پاسخگوی نیاز دانش آموزان امروزی نیست و تنها راه پیشرفت در این مسیر به روز شدن است.
در حال حاضر در حیطه کاری خود چه کارهای شاخص و بارزی انجام داده و یا در حال انجام است؟
موفقیت در هر مرحله‌ای انتهای راه نخواهد بود و باید در تمام شرایط خود را به موفقیت نزدیک کنیم اما یکی از اقداماتی که برای تأثیرگذاری بیشتر مطالب درسی انجام داده‌ام خارج کردن مطالب و عکس‌های خشک بی جان کتاب بوده و تبدیل مطالب به صورت الکترونیکی در آوردن تا برای دانش آموز جذاب‌تر و قابل فهم جلوه کند.
طبق مطالعات و تحقیقاتی که انجام دادم سعی شد که خود را با جدیدترین و به روزترین روش‌های آموزش و یادگیری همراه کرده و که در این مسیر با نظریه بار شناختی آشنا شدم که با توجه به این نظریه آموختم که نباید
محتوای کتاب را یکجا به دانش آموزان داد بلکه با در نظر گرفتن مسائل مربوط به امور یاد گیری مطالب را باید به صورت خرد خرد و تحت تأثیر قرار دادن شنیدار و گفتار و … به دانش آموز یاد داد.
فعالیت‌های شما چه زمانی بیشتر و بازتاب آن قابل مشاهده شد؟
این فعالیت‌ها در ایام کرونا بیشتر شد به دلیل اینکه در ایام قبل از کرونا معمولاً زحمت معلمان دیده نمی‌شد زیرا معلم در چارچوب کلاس خود قرار داشت و فعالیت‌ها مستندسازی و بازتاب خاصی از آن دیده نمی‌شد اما در ایام کرونا تمام کارهای معلمان رؤیت و تفاوت‌ها مشخص شد که در این راستا نیز به شخصه سعی داشتم متفاوت‌تر عمل کنم و با یادگیری نرم افزارها و روش‌های جدید را یاد گرفتم و گاهاً تا دیر وقت مشغول آماده سازی مطالب کتاب برای ارائه سر کلاس بودم.
نقش معلم در تربیت دانش آموزان را چطور می‌بینید؟
تا قبل از آموزش غیر حضوری نقش تربیتی معلمان و مدرسه چشمگیر نبود و تصور می‌شد که دانش آموز تنها در مدرسه مطالبی را یاد می‌گیرد و سپس به خانه باز می‌گردد اما در دوران کرونا اثبات شد مدرسه نقش بسیار کلیدی در تربیت دانش آموزان دارد و این موضوع را پس از ۲۸ ماه دوری دانش آموزان از فضای حضوری مدرسه از طریق تغییر رفتار آنها مشاهده می‌شود در حالی که تا قبل از ایام کرونا و در زمان آموزش حضوری چند مورد از رفتارهای دانش آموزان هنجارشکنی محسوب می‌شد و رعایت می‌کردند.
پس از حضور شدن مدارس کم کم دانش آموزان با فضای مدرسه سازگار شدند و مشخص شد که در مدرسه تنها در امر آموزش تأثیر گذار نبوده و بعد تربیتی آنها را نیز مورد توجه قرار می‌دهد.
از ویژگی‌های بارز شهید مطهر به عنوان معلم نمونه کدام ویژگی ایشان را مد نظر دارید و مورد توجه شما قرار گرفته است؟
شهید مطهری برای تمامی معلمان شناخته شده است با توجه به اینکه یکی از افراد سخنور، اندیشمند و متفکر بوده‌اند و از زمان خود بسیار جلوتر بوده‌اند به گونه‌ای که امام خمینی (ره) در مورد ایشان می‌گوید: بعضی از افراد و نویسندگان بعضی از از آثار آنها خوب است اما شهید مطهری همه آثارشان خوب است.
شهید مطهری فردی بود که علاوه بر تبحر در علوم حوزوی توانسته بود ارتباط بین حوزه و دانشگاه را به خوبی حفظ کند و در هنگام صحبت کردن بسیار مستدل موضوع را روشن می‌کردند و امروزه همه ما سعی می‌کنیم که این شیوه‌های رفتاری را به عنوان معلمان دلسوز جامعه دنبال کنیم.
در تدریس خود معمولاً از چه شیوه‌هایی استفاده می‌کنید که باعث ایجاد تفاوت شده است؟
در ایام کرونا شیوه‌های بسیاری را به منظور تأثیرگذاری بیشتر ارائه مطالب امتحان کردم و گاهی اوقات این سوال برای من پیش می‌آمد که چرا اثربخشی کلاس‌های آنلاین کمتر از کلاس‌های حضوری است که با مطالعه بسیار برای پاسخ این سوال دریافتم کلاس‌های آنلاین شیوه آموزشی خاص خود را می‌طلبد.
در ادامه به این نتیجه رسیدم که بارگذاری مطالب تنها به صورت عکس و یا فایل‌های نوشتاری تمام ابعاد یادگیری دانش آموز را در بر نخواهد گرفت و یادگیری به خوبی صورت نمی‌گیرد.
طبق مطالعاتی که در این زمینه داشتم سعی کردم مطالب را به روش‌های قابل فهم و جذاب مانند صداگذاری، موشن گرافی و اینفوگرافی برای دانش آموز به صورت تدریجی آموزش دهم که در این راه از نرم افزارهای بسیاری برای تولید محتوا کمک گرفتم تا در خارج از زمان مشخص شده برای ارائه مطالب در اختیار دانش آموزانی که شرایط حضور در کلاس را نداشتند نیز مورد استفاده قرار گیرد.
در امر آموزش چه مسائلی را باعث اصلی پیشرفت برای دانش آموز و معلم می‌بینید؟
به طور کلی یکی از مهمترین اهداف نظام آموزشی پیشرفت تحصیلی است اما مهمترین فاکتور اثرگذار در پیشرفت تحصیلی شرایط شخص دانش آموز، خانواده، مدرسه، معلم و اجتماع را می‌توان اشاره کرد که دانش آموز می‌تواند با هدفمند کردن خود در طول ایام تحصیلی برای رسیدن به اهداف خود تلاش کند چرا که گالیله می‌گوید دنیا در اختیار کسانی است که برای آن هدف دارند.
یکی دیگر از عوامل پیشرفت دانش آموز عدم مقایسه خود با دیگران است چون شرایط، برنامه، اهداف و توانمندی هر شخصی با شخص دیگری فرق می‌کند و بهترین راه مقایسه خود شخص با خودِ بهترش است و عدم رضایتمندی و توهم بیش از حد از خود، حمایت خانواده و اجتماع هرکدام به عنوان عوامل تأثیر گذار در پیشرفت نقش بسزایی خواهند داشت اما مدرسه و معلمین به عنوان ۲ موضوع بسیار با اهمیت‌تر که سایر عوامل را مؤثر می‌سازند با فراهم آوردن مکان مناسب به همراه شیوه‌های به روز تدریس از سوی معلمین برای دانش آموزان می‌تواند پیشرفت آنها را به دنبال داشته باشد.
رفتار یک معلم با دانش آموزان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در کلاس درس علاوه بر ذهن باید دل دانش‌آموزان را نیز به دست آورد و ارتباط صمیمانه‌ای در چهارچوب‌های تعریف شده برقرار شود و این موضوع در زمان شیوع کرونا به صورت مجازی برقرار بود و تا امروز که تدریس حضوری شده ادامه دارد.
چالش‌های شبکه شاد را چگونه دیدید؟ برای جبران افت تحصیلی دانش آموزان چه فعالیت‌هایی لازم است؟
برنامه شاد در ابتدا با مشکلات بسیاری روبرو بود اما برای ادامه پیدا کردن آموزش در بستر شاد باید مشکلات از جمله اینترنت، سرعت آن، امکانات و… آن برطرف شود که تا بتوان به صورت تأثیرگذار با رفع این چالش‌ها آموزش مناسبی را به دانش آموزان داشت.
دلیل اصلی افت تحصیلی دانش آموزان عدم همکاری خانواده‌ها با معلمین و سپس شخص دانش آموز شناخته شده است اما در هفته‌های آغازین حضوری شدن مدارس تلاش‌هایی مانند تکرار تدریس‌های پیشین، شناسایی نقاط ضعف و قوت، برگزاری کلاس‌های جبرانی تلاش‌های بسیاری شد و سپس شروع تدریس مطالب جدید را در دستور کار خود قرار دادیم.
بین آموزش مجازی و آموزش حضوری کدام یک را انتخاب می‌کنید؟
به آموزش‌های مجازی علاقه داشتم زیرا مهارت‌های بسیاری را در این مسیر کسب شده و در نظر دارم که این مهارت‌ها و تجربیات جدید را در اختیار همگی قرار دهم اما در نهایت آموزش حضوری می‌تواند بسیار مفید تر و بهتر واقع شود و در کنار آموزش حضوری می‌توان از آموزش غیرحضوری و آفلاین نیز استفاده کرد.
سختی‌های آموزش مجازی در ایام کرونا برای شما و دانش آموزان چگونه بود؟
بسیاری از دانش آموزان در این مدت به کرونا مبتلا شدند و کمک کردم که پس از بهبود عدم حضور خود و جا ماندن از مطالب درسی را جبران کنند و با وجود اینکه خودم در ایام کرونا به آن مبتلا شدم اما با توجه به شرایط سخت جسمی به دلیل جلوگیری از آسیب به آموزش دانش آموزان آموزش را تعطیل نکرده و به آن ادامه دادم.
یکی از خاطرات شیرین خود را در ایام کرونا تعریف کنید؟
در این باز زمانی کرونایی اتفاقات جالب و غیر منتظره‌ای رخ داد و گاهی اوقات هنگام فیلم گرفتن و یا روشن بودن میکروفون در زمان تدریس دختر کوچکم در کنار من می‌نشست و گاهاً بد قلقی‌هایی انجام می‌داد که باعث متوقف شدن چند دقیقه‌ای کلاس درس می‌شد و یا در شرایطی دیگر که فرزند دیگرم کلاس پنجم دبستان بود در امر آموزش نیازمند حمایت و کمک بود و من در آن شرایط باید هم نقش معلم و هم نقش والدین را همزمان باهم در خانه داشته باشم.
اگر معلم نمی شدید چه شغلی را انتخاب می‌کردید؟
اگر معلم نمی‌شدم باز هم معلم می‌شدم چون علاقه شدیدی به تدریس داشتم و با توجه به اینکه در زمان تحصیل جز دانش آموزان برتر بودم همیشه درصدد آموزش مطالب به دیگران بودم اما به تصور اطرافیان و خانواده این انتظار می‌رفت که در آینده پزشک شوم که در نهایت شغل معملی را انتخاب کردم.
شغل معلمی در زندگی شخص شما چگونه است؟
به خاطر شغل همسرم، من همیشه دیرتر از او خانه را ترک و زودتر نیز به خانه باز می‌گردم و عدم حضور من خیلی برای همسرم احساس نمی‌شود اما در بحث آموزش مجازی همسرم بسیار کمک حال بود و در اکثر مواقع فرزندانمان را کنترل می‌کرد تا تدریسی مناسب ارائه دهم و گاهی اوقات نیز برای نگهداری فرزندان از مادرم کمک می‌گرفتم.
توصیه شما به همکاران‌تان در عرصه معلمین چیست؟
به معلمان جوان و همکارانم توصیه می‌کنم که به سه مشخصه تعریف شده از طرف سازمان یونسکو توجه ویژه داشته باشند و از نظر علمی خود را توانمند کند تا آمادگی پاسخگویی به سوالات دانش آموزان را داشته باشد چرا که همه به عنوان معلم باید پاسخگوی سوالات آنها باشیم اما در صورت ناآگاهی از پاسخ سوال بهتر است با اعتماد به نفس اعلام بی اطلاعی کرده و سپس برای یافتن پاسخ تحقیق و مطالعه لازم انجام گیرد.
نکته آخر
افتخارات کسب شده در این زمینه را تنها از آن خود نمیدانم و آن را با همه همکارانم سهیم بوده و این موقعیت را افتخار برای آموزش و پرورش استان کرمانشاه تلقی می‌کنم اما تمام تلاش همه باید این باشد که تجربیات خود را در اختیار دیگران قرار دهیم و باعث موفقیت سایرین باشیم چراکه در این مسیر موفقیت تنهایی به دست نمی‌آید.
