شیر را در سبد غذایی مردم نگهداریم!

یازده خرداد روز جهانی شیر است؛ تعیین یک روزگشت با نام شیر حتما جالب توجه و عجیب است!؟ جشن شیر یا شکرگزاری برای شیر جزو آیین های سنتی و دیرین برخی از ملل است به تبعیت از این رسم کهن و به سبب اهمیت غذایی شیر به پیشنهاد فائو، روز شیر نیز از سال ۲۰۰۱ در تقویم جهانی ثبت شد و هر سال اول ژوئن این روز جشن گرفته می شود.
شیر یک فرآورده دامی، طبیعی، با منشاء غذایی فراوان و دارای اهمیت اقتصادی است. البته مصرف شیر و وقوف به اهمیت آن مساله ای ابتدایی است و به زمان اهلی شدن دام ها برمی گردد اما متاسفانه به دلیل عادی شدن این محصول در مصرف آن سهل انگاری می شود.
شیر حاوی پروتئین های با اارزش، لیپیدهای سالم، کربوهیدرات ها، مواد معدنی نظیر کلسیم، روی منیزیم، فسفر، ید، آهن و پتاسیم و ویتامین های فولات، ای، دی، ریبوفلاوین، ویتامین بی ۱۲ و به عبارتی تمام مواد مغذی مورد نیاز بدن می باشد.
شیر همچنین یک ترکیب ضد سم است که برای شهرنشینان که همیشه در معرض آلودگی های هوایی صنعتی و طبیعی هستند بسیار مفید است.
مصرف سرانه شیر یکی از معیارهای توسعه و وپیشرفت فرهنگی جوامع مختلف محسوب می شود؛ مصرف سه یا یک لیوان شیر، یک کاسه ماست و ۴۰ گرم پنیر احتیاجات بدن را تامین می کند.
سرانه مصرف شیر در کشورهای اروپایی ۳۵۰ کیلوگرم است در حالی که بنا به اعلام دفتر برنامه جهانی غذا در ایران میزان مصرف در کشور ما حدود یک ششم استاندارد بین المللی و بین ۶۰ تا ۷۰ کیلوگرم درسال می باشد که البته افزایش قیمت شیر در کاهش سرانه مصرف بی تاثیر نبوده چون پیش از این میزان مصرف ۹۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم بوده است.
اگر چه ایران جزو کشورهای مصرف کننده هست اما با این حال در برنامه های خود برای رساندن مصرف سرانه شیر به استاندارد جهانی عقب است. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای مصرف سرانه عددی بین ۱۶۰ تا ۱۷۰ کیلوگرم را پیشنهاد داده و این افزایش مصرف برای هر ایرانی در صف هدف گذاری ایران برای سال ۱۴۰۴ قرار گرفته است.
هر چند دولت برای تسریع در رسیدن به این هدف برنامه هایی را تدوین و اجرا کرده که از جمله می توان به پرداخت یارانه هدفمند به جای یارانه غیرنقدی به کارخانه داران و دامداران اشاره کرد اما باز هم موفقیت مورد انتظار حاصل نشده است.
شاید شایع شدن برخی باورهای غلط در خصوص مصرف شیرو لبنیات در این راستا بی تاثیر نباشد! مثلا اینکه مصرف شیر و لبنیات سبب افزایش وزن و ابتلا به چاقی می شود؛ واقعیت این است که افزایش وزن وقتی رخ می دهد که کالری دریافتی بیش ازمیزان انرژی ای باشد که بدن می سوزاند. برخلاف این باور اشتباه تحقیقات در حیوانات و انسان نشان می دهد که مصرف سه وعده لبنیات کم چرب در یک رژیم کنترل شده از نظر کالری به کاهش وزن کمک شایانی می کند. همچنین پژوهش های بالینی نشان داده که ارتباط موثری بین افزایش جذب کلسیم، کاهش وزن، درصد چربی بدن و اندازه دور کمر وجود دارد.
برخی اطلاعات حاکی است که اسفناج و شیر از نظر منبع تامین کلسیم یکسان هستند اما اینطور نیست میزان کلسیم موجود در یک فنجان شیر بیش از میزان آن در ۱۶ فنجان اسفناج است لذا یک فرد برای تامین کلسیم روزانه بدن خود نیازمند مصرف بیش از ۴۸ فنجان اسفناج است به علاوه شیر حاوی ویتامین دی است که جذب کلسیم را افزایش می دهد.
افرادی که دچار عدم تحمل لاکتوز هستند از مصرف لبنیات پرهیز می کنند؛ برای این افراد شیر و ماست بدون لاکتوز جایگزین مناسبی است و حتی مصرف نیم تا یک فنجان شیر در روز برای بسیاری از آنان بدون مشکل است. ناگفته نماند که اغلب عدم تحمل لاکتوز با آلرژی به شیر اشتباه گرفته می شود این در حالی است که عدم تحمل لاکتوز واکنش آلرژیک به محصولات لبنی نیست بلکه حالتی از عدم توانایی بدن در هضم قند لاکتوز شیر است.
شیر سبب بروز آسم نمی شود! هر چند کودکانی که دچار آلرژی به شیر از شانس بیشتری برای ابتلا به آسم در طول زندگی برخوردارند اما پژوهش علمی معتبری برای اثبات این مساله که شیر سبب بروز آسم می شود وجود ندارد.
در رابطه با این موضوع که مصرف روزانه شیر سبب افزایش شانس بروز بیماری های قلبی می شود، باید گفت رژیم غذایی غنی از اسیدهای چرب اشباع صرف نظر از منبع آن که شیر باشد یا خیر می تواند سبب بروز بیماری های قلبی شود اما اخیرا تحقیقات در اثبات ارتباط مصرف اسیدهای چرب اشباع و بیماری های قلبی با ابهاماتی همراه بوده است.
اینکه با مصرف مکمل کلسیم دیگر نیازی به نوشیدن شیر نیست نمی تواند باور صحیحی باشد؛ چون شیر فقط منبع تامین کلسیم نیست. همانطور که گفته شد شیر منبع تامین پروتئین، ویتامین های ای، دی، بی ۱۲، ریبوفلاوین، روی، پتاسیم و منیزیم نیز هست همچنین مصرف مکمل نمی تواند لذت نوشیدن یک لیوان شیر را فراهم کند.
ناسازگاری شیر گاو با طبیعت انسان باور اشتباه دیگری است که شاید ذهن بسیاری را درگیر کرده باشد در صورتیکه انسان همانقدر که با خوردن محصولات گیاهی سازگار است با خوردن محصولات دامی نظیر گوشت و فرآورده های لبنی هم سازگاری دارد.
شایع است که نوشیدن شیر سبب بروز سنگ کلیه می شود و حتی به افرادی که سنگ کلیه دارند توصیه می شود از مصرف آن پرهیز کنند در حالی که برخلاف این باور اشتباه شیر ممکن است در برابر تشکیل سنگ کلیه اثر پیشگیرانه هم داشته باشد.
برخی هم لبنیات مصرف نمی کنند چون معتقدند خوردن لبن های پرچرب باعث بروز جوش و آکنه می شود؛ این حرف درستی نیست، تاکنون تحقیقات علمی موفق به یافتن رابطه ای بین مصرف لبنیات و بروز آکنه نشده و از سویی دیگر اهمیت ویتامین های ای و دی در تامین سلامت پوست به اثبات رسیده و شیر منبع مناسبی برای تامین این دو ویتامین محسوب می شود.
در کنار افزایش قیمت و باورهای غلط، نگرانی از کیفیت سلامت محصولات لبنی بهانه دیگری برای امتناع از مصرف شیر است. با توجه به اهمیت تغذیه‌ای شیر و فرآورده های لبنی می بایست در راستای تحقق چشم انداز برنامه توسعه ای شیر در سال ۱۴۰۴ برای اصلاح باورها، اطمینان بخشی نسبت به سلامت این محصول با آگاهی بخشی و مناسب سازی قیمت ها کاری کرد.